De vrouwenbeweging kent vele helden, zowel bekende als onbekende, zowel in het verleden alsook vandaag de dag. Denk aan Mary Wollstonecraft, Rosa Luxemburg, Aletta Jacobs, Wilhelmina Drucker, Suze Groeneweg, Johanna Westerdijk, Rosa Manus, Joke Smit, Simone de Beauvoir en Betty Friedan. En ook hedendaagse namen zoals Malala Yousafzai, Gloria Wekker en Chimamanda Ngozi Adichie. Daarnaast dragen creatievelingen zoals Beyoncé en Emma Watson bij aan de strijd voor gelijkheid.1]

We hebben nieuwe helden nodig. Wat vrouwen tot nu toe hebben bereikt, wordt bedreigd door conservatieve rechtse propaganda (zoals Project 2025 in de VS). Deze conservatieve krachten proberen verworven rechten terug te draaien. Een nostalgische wens van ouderwetse mannen steekt opnieuw de kop op. Dit doet denken aan het protestlied van Annie M.G. Schmidt uit de jaren 1957-1959: “Ik zou je ’t liefste in een doosje willen doen.”[2] Deze beweging streeft ernaar vrouwen te isoleren en te beperken in hun ontwikkeling – in onderwijs, werk, besluitvorming en zelfs over hun eigen lichaam.

99%

Een nieuwe loot aan de tak van vrouwenbewegingen is de “Wij zijn de 99%”-beweging. Zij verwijst naar klassenverschil als grens voor de welvaart en een betere toekomst voor iedereen, in tegenstelling tot de 1%-rijken. Het nieuwe feminisme begon internationaal in 2017 na een grote vrouwenstaking in Polen en Argentinië in het najaar van 2016. Er waren daarna tientallen landen die met verschillende effecten de strijd doorzetten. Zoals de MeToo-beweging, stakingen en demonstraties; het gaat niet alleen om strijd als vorm, maar als middel in het politieke debat en ook als een middel tot politiek maken van het werk dat vrouwen doen. Dat zowel de loonarbeid erkend en betaald wordt, en evenals onbetaald reproductief werk; de vrouwen zorgen voor het gezin om de samenleving draaiende houden. Dat wordt nu gezien maar het wordt niet betaald. Drie schrijfsters hebben hierover een manifest geschreven en dit als boek uitgegeven: Feminisme voor de 99% door Cinzia Arruzza, Nancy Fraser en Tithi Bhattacharya.[3]

Rijke vrouwen/arme vrouwen

In tegenstelling tot het nieuw-liberale feminisme strijdt deze beweging voor de vrouwen onderaan de ladder. De vrouwen die zich juist terugvinden op het snijvlak van verschillende vormen van achterstand (sekse, klasse en huidskleur). Dus het bereiken (of doorbreken) van het ‘glazen plafond’ vormt geen oplossing voor problemen van vrouwen die niet in de hogere middenklasse zitten. Op de banenmarkt werkt de discriminatie tussen vrouwen, verschil in klasse en tussen vrouwen van kleur gewoon door. Vrouwelijk leiderschap binnen het kapitalisme blijft nog steeds kapitalistisch leiderschap. Onder hun leiding werd de situatie van vrouwen uit de lagere klassen en zelfs mannen nog slechter. Beiden moesten nu gaan verdienen en van in meerderheid wordt van vrouwen nog steeds verwacht dat zij het thuiswerk doen.

Strijd duurt voort

Wat de schrijvers van het manifest voor de 99% ons willen meegeven is dat feminisme in zijn totaal (vrouwen, LGBTIQA+-personen én mannen) het verschil in klasse, en het verschil in gender en diversiteit zal moeten veranderen. Deze veranderingen moeten via de politiek en de straat gaan om de effecten te zien in de maatschappij. Daarom zien we met opkomst van fascisme hoeveel er gelobbyd wordt tegen het feminisme voor de 99%.[4] De drijvende krachten achter deze antifeministische agenda zijn conservatieve en religieuze lobbygroepen.[5]

Ondertussen worden vrouwen zich steeds bewuster van hun rechten en ambities. Ze zijn volwaardige concurrenten op de arbeidsmarkt, tot en met de hoogste functies boven het glazen plafond. Toch zijn er nog belangrijke kwesties te overwinnen, zoals femicide.[6]
Elke acht dagen wordt er in Nederland een vrouw vermoord. Een op de vijf slachtoffers van fysiek seksueel geweld is een jonge vrouw.[7] Het probleem ligt niet bij vrouwen, maar bij de grote groep cisgender mannen die moeite hebben met een snel veranderende maatschappij. Een maatschappij waarin de harde concurrentiestrijd mensen in winnaars en verliezers verdeelt.[8] Met zulke grote uitdagingen en de opkomst van extreemrechts is het essentieel dat we bewuster met elkaar omgaan en solidair strijden tegen onmenselijke discriminatie.

Gisèle Pelicot

Eind 2024 werden op de Franse televisie 72 mannen ontmaskerd als verkrachters. Dit waren doodgewone mannen – vaders, broers, zonen en partners – opgeleid en werkend als nuttige burgers. Toch pleegden zij collectief een verkrachting, waarbij zelfs de echtgenoot van het slachtoffer betrokken was. Dankzij Gisèle Pelicot, een feministische held, werden eindelijk de rollen omgedraaid. Wat nooit eerder in een rechtbank gebeurde, gebeurde nu: de daders moesten zich schamen. Pelicot zorgde ervoor dat alle filmopnames openbaar werden. Voor het eerst kon niemand ontkennen hoe gruwelijk de daden waren. Dit keer kon niemand het slachtoffer de schuld geven door te wijzen op haar kleding of houding. De beelden toonden de pure vernedering van de vrouw als object, niet als mens.[9]

Feminisme biedt nu ruimte voor iedereen om een held te zijn: vrouwen, LGBTQIA+-personen en mannen. Samen moeten we opstaan tegen onrecht en discriminatie. Als we onrecht herkennen: afkeuren en ons ertegen uitspreken. Dan kunnen we democratie en gelijkwaardigheid voor iedereen waarborgen. Iedereen kan een held zijn – het begint met de moed om te spreken.


[1] https://atria.nl/nieuws-publicaties/feminisme/bekende-feministen/
[2] https://www.youtube.com/watch?v=iKcbkv51baU
[3] https://www.bol.com/nl/nl/f/feminisme-voor-de-99/9200000117579062/
[4] https://www.humanistischverbond.be/kritisch-lezen/209/feminisme-voor-de-99-een-manifest/
[5] https://npo.nl/start/serie/zembla/seizoen-25/zembla_115/afspelen
[6] https://atria.nl/nieuws-publicaties/geweld-tegen-vrouwen/wat-is-femicide/
[7] https://fondsslachtofferhulp.nl/statistieken-cijfers-seksueel-misbruik-nederland/
[8] https://npo.nl/start/serie/2doc/seizoen-6_2/man-made_1/afspelen
[9] https://www.ad.nl/buitenland/hoe-gisele-pelicot-een-feministische-held-werd-ze-heeft-alle-stereotypen-van-tafel-geveegd~a3ec9b38/